Gmina Wyrzysk

Kościoły

Na terenie Gminy Wyrzysk nie brakuje świątyń wprawiających w podziw i zadumę. 

Kościół pw. św. Jadwigi w Gleśnie

Glesno miało swoją murowaną świątynię już w XVII w. Potwierdziły to zapiski wizytacyjne ks. Stanisława Trebnica z 1653 r., w których zaznaczono, że dzwony znajdowały się na oddzielonej dzwonnicy, a kościół posiadał sygnaturkę. W 1747 r., staraniem Kazimierza Korytkowskiego starosty grabowskiego i jego małżonki Konstancji, rozbudowano insteniejący kościół powiększając go o dwie kaplice. Kościół ten rozebrano w 1923 r., a na jego miejscu, ze środków Mieczysława i Emilii Chłapowskich i parafian wzniesiono w 1924 r. nowy w stylu neobarokowym, według projektu architekta poznańskiego Rogera Sławskiego. W 1925 r. świątynia została konsekrowana przez bp Antoniego Laubitza.

W kościele znajdują się pamiątki ze starej świątyni, a wśród nich figury czterech ewangelistów w ambonie oraz krzyż w kruchcie. Nieopodal kościoła leży nieforemny głaz granitowy z prymitywnym rytem przedstawiającym klęczącą postać ludzką. Według jednej wersji jego pochodzenie związane jest z prehistorycznym kręgiem "bab pomorskich". Druga wersja podaje, że może być to kamień nagrobny z XII w. 

Kościół pw. św. Jadwigi w Gleśnie wpisany jest do rejestru zabytków (03.11.1997 r., nr A-797). 

Kościół pw. św. Jakuba Większego w Gromadnie

Parafia tej wsi sięga swymi początkami XIII wieku. Według tradycji została utworzona i wyposażona przez Nałęczów po 1214 r. Pierwsze wzmianki historyczne o parafii pochodzą z 1511 r. Około 1558 r. kościół parafialny przeszedł w ręce protestantów. Około 1620 r. został odzyskany przez katolików. Obecny kościół, wybudowany w stylu neoromańskim, pochodzi z 1853 r. W jego trójnawowym wnętrzu zachwycają barokowe rzeźby oraz średniowieczna kropielnica. Przy kościele stoi ciekawa brama - dzwonnica z 1859 r. 

Kościół pw. św. Anny w Kosztowie

Kościół został założony i wyposażony w XIII w. przez ród Pałuków. W aktach wspomniany po raz pierwszy w 1372 r., gdy jest mowa o proboszczu gnieźnieńskim Mikołaju z Kosztowa.

Od XVI w. parafia należała do archidiakonatu kamieńskiego. W okresie reformacji, gdy luteranizm bardzo się rozszerzył w sąsiednich parafiach, gdy brutalnie gnębiono katolików, parafia kosztowska trwała przy wierze Ojców, zyskując nazwę "Wyspa wierności". W 1653 r. wizytował parafię archidiakon kamiński Trzebnic. Zachowany dotąd akt wizytacyjny opisuje kościół drewniany pod wezwaniem św. Anny. Obraz patronki zwany Święta Anna Samotrzecia znajduje się w wielkim ołtarzu.

W 1733 r. kosztem Józefa Otto Trampczyńskiego postawiono kościół w mur pruski. W okresie, kiedy proboszczem parafii był ks. Kazimierz Pydynkowski, wybudowano północną część plebanii. Z okresu 1853 - 1880 zachowały się wszystkie akta personalne i liczne akta parafialne. Ówczesny proboszcz ks. Józef Tesmer w 1885 r. wybudował zachodnią część plebanii. Jego grób znajduje się na cmentarzu parafialnym, który został przez niego założony w 1885 r. Ks. Jan Tesmer przystąpił w 1888 r. do wybudowania kościoła, który dzisiaj możemy podziwiać. Wyposażenie kościoła pochodzi z wcześniejszego szachulcowego kościoła: ołtarz główny barokowy z XVII w., ambona i chrzcielnica rokokowa z II poł. XVIII w. 

Kościół Parafialny pw. św Anny w Kosztowie wpisany jest do rejestru zabytków (01.12.1969 r., nr A-185).

Kościół pw. św. Józefa w Osieku nad Notecią 

Świątynia w Osieku nad Notecią została erygowana 31 lipca 1925 r. przez Prymasa kard. Edmunda Dalbora. Wydzielona z parafii wyrzyskiej, objęła swym zasięgiem oprócz Osieka, Pracz, Wyciąg, Zanoteć oraz Żuławkę. Początkowo opiekę duszpasterską nad nową parafią spełniali proboszczowie z Wyrzyska. W chwili jej erygowania katolicy stanowili 80% ludności. Po odzyskaniu niepodległości nastąpiła wymiana ludności, miejsce niemieckich pracowników kolei zajęli Polacy. Na potrzeby powstałej parafii zamierzano przejąć zbór ewangelicki, motywując te działania zmniejszeniem się liczby ewangelików w rejonie Osieka. 18 maja 1924 r. doszło nawet do przejęcia zboru siłą. Akt ten miał swoje reperkusje zarówno w Polsce, jak i w Niemczech. Ostatecznie Sąd Najwyższy w Warszawie sprawę rozstrzygnął na korzyść ewangelików. Po tej nieudanej próbie przejęcia zboru powołano do życia Komitet Budowy Kościoła Katolickiego w Osieku. Połączenie w 1925 r. istniejących w Osieku szkół ewangelickiej i katolickiej w jedną, umożliwiło przekazanie budynku po szkole katolickiej na rzecz parafii katolickiej, w którym od Bożego Narodzenia 1925 r. zaczęto sprawować liturgię. Podczas wizytacji kanonicznej 5 listopada 1935 r. biskup Antoni Laubitzm sufragan gnieźnieński poleciał przebudować kaplicę w dawanej szkole katolickiej na kościół. Przebudowę, która trwała do końca 1936 r., projektował inż. Cybichowski z Poznania. 29 grudnia 1936 r. nastąpił odbiór budowy kościoła, a w styczniu 1937 r., nastąpiło jego poświęcenie. Ze względu na olbrzymie zniszczenia kościoła na skutek działań wojennych po wyzwoleniu liturgię sprawowano w kościele ewangelickim. W 1948 r. proboszcz ks. Stefan Kwiatkowski na życzenie parafian przystąpił do odnowienia świątyni parafialnej. W listopadzie 1948 r. w wigilię Święta św. Stanisława Kostki, przeniesiono w uroczystej procesji Najświętszy Sakrament i figurę patrona parafii św. Józefa do kościoła parafialnego. Dzięki staraniom ks. Ryszarda Pacanowskiego rozbudowano kościół, pobudowano nową plebanię, a także powiększono cmentarz. 4 listopada 1990 r. Prymas Polski kardynał Józef Glemp, dokonał konsekracji świątyni. 

Kościół pw. św. Marcina Biskupa w Wyrzysku

Świątynia o cechach neogotyckich usytuowana jest w centralnej częsci miasta, w północnej pierzei rynku na niewielkim wzniesieniu. Jako pierwsza powstała plebania w 1844 r. W latach 1858 - 1861 wzniesiony został kościół na miejscu starszej świątyni.

W 1948 r. rozpoczęto jego rozbudowę od strony północno-wschodniej poszerzając nawę i dostawiając prezbiterium z zakrystiami (w 1945 r. dobudowano do niej nową nawę główną). We wnętrzu znajduje się barokowy ołtarz główny z 1738 r. oraz barokowa rzeźba św. Wawrzyńca. 

Kościół Rzymskokatolicki Parafialny pw. św. Marcina wpisany jest do rejestru zabytków (05.05.2008 r., nr 653/Wlkp/). 

Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Żelaźnie

Żelazno w ciągu wieków przynależało do parafii św. Wojciecha w Sadkach. W 1906 r. staraniem Bnińskich, dziedziców z Samostrzela, wybudowano w Żelaźnie kaplicę przedpogrzebową. Od 1959 r. proboszcz z Sadek ks. Ludwik Weigel zaczął odprawiać w pierwszy piątek miesiąca Mszę świętą, a kaplica stała się punktem katechetycznym. 15 października 1967 r. w Żelaźnie utworzono ośrodek duszpasterski, który oprócz wiosek wyłączonych z parafii w Sadkach objął również wieś Dąbki wydzieloną z parafii p. w. św. Jadwigi Śląskiej z Glesna. Organizacją ośrodka w Żelaźnie zajął się ks. Zbigniew Szymczak. 1 maja 1978 r. na mocy dekretu kard. Stefana Wyszyńskiego utworzono w Żelaźnie parafię. W latach 1982 - 1984 wybudowano plebanię, którą 27 maja 1985 r. poświęcił bp Jan Czerniak. 16 września 1988 r. Prymas Polski kard. Józef Glemp dokonał poświęcenia kamienia węgielnego nowej świątyni, którą wzniesiono z wykorzystaniem elementów poprzedniej kaplicy. 5 września 1995 r. bp Stanisław Gądecki poświęcił cmentarz parafialny.